Lập trình hay lập trình máy tính là một kỹ năng ngày càng được coi là “hot” trong thời gian gần đây, với nhu cầu tuyển dụng cao đối với những ứng viên có kiến thức và kỹ năng trong lĩnh vực này.
Ngày nay, gần như tất cả các thiết bị điện tử và máy móc đều có chứa ít nhất một chút lập trình máy tính. Nhưng lập trình thực sự là gì? Chúng ta sẽ cùng xem xét chi tiết về cách học lập trình, từ những kiến thức cơ bản đến những yêu cầu mà nó đặt ra, lý do tại sao bạn nên học lập trình và nơi bạn có thể tìm thấy các tài nguyên cần thiết.
Ngoài việc khám phá các chi tiết cấp cao này, chúng ta cũng sẽ tìm hiểu kỹ hơn về các ngôn ngữ lập trình có sẵn để học, sự khác biệt giữa lập trình và lập trình ứng dụng, cũng như thời gian mà bạn có thể mất để học lập trình. Nếu bạn đang có ý định nghiêm túc học lập trình, bài viết này sẽ là bước đầu tiên lý tưởng để bạn bắt đầu.
1. Lập trình là gì?
Nếu bạn là người mới bắt đầu trong lĩnh vực này, có thể các thuật ngữ kỹ thuật và các khái niệm liên quan đến lập trình sẽ có vẻ khó hiểu. Vậy lập trình là gì?
Đầu tiên, chúng ta cần hiểu rằng lập trình máy tính là quá trình tạo ra mã máy tính, đó là một loại ngôn ngữ. Máy tính chủ yếu chỉ “hiểu” một ngôn ngữ cụ thể, gọi là ngôn ngữ nhị phân, bao gồm các số 0 và 1, cơ bản biểu thị cho các hành động “bật” và “tắt”. Tuy nhiên, hệ thống nhị phân rất phức tạp và khó sử dụng và không dịch sang các ngôn ngữ mà con người sử dụng và hiểu được.
“Code” trong ngữ cảnh này là ngôn ngữ trung gian giữa ngôn ngữ của con người và ngôn ngữ của máy tính.
Vì vậy, lập trình là quá trình viết mã ngôn ngữ trung gian này với mục đích để máy tính thực hiện các tác vụ cụ thể.
Đương nhiên, đây chỉ là một lời giải thích đơn giản, và còn rất nhiều khía cạnh khác về lập trình. Ví dụ, có nhiều chương trình khác nhau để dịch và thực hiện mã, và có nhiều ngôn ngữ lập trình khác nhau được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau.
2. Phân loại lập trình
Như bạn có thể thấy từ việc sử dụng nhiều thiết bị điện tử xung quanh chúng ta, mã máy tính có thể được ứng dụng vào nhiều công việc khác nhau. Từ máy tính và điện thoại thông minh bạn dùng để truy cập ứng dụng, đến hệ thống tự động trong nhà máy hay lò vi sóng, tất cả đều sử dụng một dạng mã nào đó.
Điều đầu tiên cần xem xét là cấp độ của ngôn ngữ lập trình. Có hai cấp độ chính: ngôn ngữ cấp cao và ngôn ngữ cấp thấp. Sự khác biệt là gì?
Ngôn ngữ cấp cao thân thiện với lập trình viên hơn, dễ hiểu, dễ bảo trì và khắc phục sự cố. Đây là các ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất hiện nay và chúng ta sẽ tập trung vào chúng.
Ngôn ngữ cấp thấp thì thân thiện với máy hơn, tiết kiệm bộ nhớ và thực thi nhanh hơn. Chúng thường được sử dụng cho phần cứng chuyên dụng và khó hiểu hơn đối với con người.
Ngoài ra, còn có một số kiểu lập trình khác nhau, được gọi là mô hình lập trình, dùng để giải quyết các vấn đề khác nhau. Chúng tôi sẽ không đi sâu vào chi tiết về các mô hình lập trình, nhưng dưới đây là một số thuật ngữ chính:
– Hướng đối tượng
– Chức năng
– Thủ tục
– Cơ sở dữ liệu
– Hợp lý
Các mô hình và cấp độ khác nhau này được sử dụng cho nhiều loại dự án, vai trò công việc và mục đích. Dù đó là phát triển ứng dụng, tạo trang web, phân tích dữ liệu hay quản lý cơ sở dữ liệu, đều có các ngôn ngữ lập trình khác nhau phù hợp với các tác vụ này.
3. Nên học những ngôn ngữ lập trình nào?
Dựa trên các cấp độ và mô hình lập trình khác nhau, có rất nhiều ngôn ngữ lập trình tồn tại. Số lượng cụ thể có thể thay đổi tùy theo nguồn tham khảo.
Khi bạn bắt đầu học lập trình, sự đa dạng của các ngôn ngữ có thể gây choáng ngợp. Tuy nhiên, nhiều ngôn ngữ trong số đó rất chuyên biệt và ít được biết đến. Thực tế, dựa vào mục tiêu của bạn, bạn có thể chỉ cần học một ngôn ngữ để khởi đầu sự nghiệp và chỉ cần biết thêm một vài ngôn ngữ nữa khi đã tiến xa hơn.
Vậy, những ngôn ngữ lập trình nào đang phổ biến nhất hiện nay? Dưới đây là một số ngôn ngữ lập trình hàng đầu để học:
– Python
– Java
– JavaScript
– C#
– C/C++
Tất nhiên, còn có nhiều ngôn ngữ lập trình phổ biến và hữu ích khác. Ví dụ, nếu bạn muốn lập trình trang web, HTML và CSS là hai yếu tố cần thiết. Chúng cung cấp các khối xây dựng và kiểu dáng cho các trang web, giống như trang bạn đang đọc.
4. Lợi ích của việc lập trình
Hãy bắt đầu bằng cách xem xét một số lợi ích của việc biết cách lập trình. Có nhiều lý do bạn có thể muốn học lập trình, bao gồm:
Lập trình dạy cả kỹ năng cứng và kỹ năng mềm
Lập trình và phát triển phần mềm là kỹ năng kỹ thuật có nhiều ứng dụng. Dù bạn học lập trình vì một mục tiêu cụ thể hay chỉ vì sở thích, nó cũng giúp bạn phát triển nhiều kỹ năng mềm khác. Sự sáng tạo, khả năng giải quyết vấn đề, phân tích, cũng như tư duy logic và trừu tượng đều liên quan mật thiết đến lập trình.
Lập trình mở ra nhiều cơ hội việc làm
Theo một báo cáo gần đây từ LinkedIn về các kỹ năng được nhà tuyển dụng tìm kiếm nhiều nhất, các lĩnh vực như blockchain và phân tích dữ liệu thường yêu cầu ít nhất một số kiến thức về lập trình. Tương tự, các công việc trong thiết kế UX và khoa học máy tính đều dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về lập trình. Học lập trình có thể mang lại lợi ích cho sự nghiệp của bạn hiện tại và trong tương lai.
Lập trình mang lại sự linh hoạt cao
Lập trình là một kỹ năng cho phép bạn có nhiều lựa chọn. Nó không chỉ giúp bạn giải quyết vấn đề theo nhiều cách khác nhau mà còn mang lại cho bạn sự linh hoạt trong sự nghiệp. Bạn có thể sử dụng kỹ năng này trong nhiều vai trò công việc và cho nhiều mục đích khác nhau.
Lập trình thú vị và sáng tạo
Học lập trình có thể rất thú vị và bổ ích, dù bạn có sử dụng kiến thức đó trong sự nghiệp hay không. Ví dụ, bạn có thể tìm ra những cách sáng tạo để vượt qua các chướng ngại vật hoặc lập trình một thứ gì đó để giúp thực hiện các công việc hàng ngày.
5. Học lập trình có thể làm gì?
Khi nói đến việc học lập trình, có nhiều con đường khác nhau mà bạn có thể theo đuổi. Nhiều công việc và nghề nghiệp đòi hỏi một mức độ hiểu biết nhất định về các nguyên tắc hoạt động của các chương trình máy tính, bao gồm:
Nhà phát triển phần mềm
Đây là một trong những công việc được yêu cầu nhiều nhất trên toàn thế giới. Nhà phát triển phần mềm tạo và cải thiện các ứng dụng và phần mềm trên máy tính, điện thoại thông minh, máy tính bảng và các thiết bị khác.
Nhà phát triển web
Những người làm nghề này tập trung vào giao diện và chức năng của các trang web, bao gồm cả front-end (phía người dùng) và back-end (phía cơ sở dữ liệu), hoặc cả hai.
Nhà phân tích hệ thống
Nhà phân tích hệ thống khám phá cách hoạt động của phần cứng, phần mềm và hệ thống CNTT của doanh nghiệp. Họ đề xuất, xây dựng và triển khai các công nghệ và hệ thống mới để hỗ trợ khách hàng của mình.
Nhà khoa học dữ liệu
Vai trò này tập trung vào việc sử dụng dữ liệu lớn (big data) để cung cấp cái nhìn sâu sắc và phân tích. Nhiều ngôn ngữ lập trình khác nhau được sử dụng để tổ chức và cấu trúc các tập dữ liệu lớn.
Ngoài ra, lập trình còn hữu ích trong nhiều vai trò khác. Các kỹ sư thường tận dụng công nghệ để thiết kế và thử nghiệm sản phẩm, trong khi các nhà khoa học sử dụng lập trình để tạo ra các mô hình dự đoán. Các chuyên gia như nhà thiết kế, giám đốc marketing và nhà phân tích cũng có thể tận dụng kỹ năng này, cũng như các nhà tiếp thị kỹ thuật số (digital marketer).
Qua bài viết này, hy vọng các bạn “newbie” đã có cái nhìn rõ hơn về lập trình để có thể nghiêm túc đưa ra quyết định cho bản thân mình có nên bắt đầu ở lĩnh vực này hay không. Chúc các bạn thành công!
